Кадимки жаңгак - бийиктиги 10 метрге жеткен жалбырактуу бадал. Мындай бадалдын дарылык касиети бар... Ошондуктан, эл Hazel Hazel деп атаган.
Кадимки фундукеттин мүнөздөмөсү
Өсүмдүктүн фундук тукумуна кирет. Hazel жалбырактары ири, күзгү кызыл... Бадалдын кабыгы күрөң түстө, туурасынан кеткен тилкелери бар. Топурактын тереңинде өтө тез өсүүчү күчтүү тамыр системасы бар.
Отургузгандан кийин, бадал акырындап өсүп, акырындап өсөт. Гүлдөө жалбырактар гүлдөгөнгө чейин, эрте жазда болот. Узактыгы болжол менен 5-7 см болгон бактарда сөйкөлөр пайда болот, бойдок жана бир нече бөлүктөрдү чогуу чогултушкан. Мөмөсү - жашыл жаздыкчада жайгашкан сүйрү формасындагы жаңгак. Мөмөсү жайдын аягына чейин бышат. Урукта 20га чейин жаңгак пайда болушу мүмкүн, бирок 2-5 жаңгак көбүрөөк кездешет... Бадал 8 жылдан кийин мөмө бере баштайт. Бул бадал узун боор, анын жашы 100 жашка чыгат, үшүккө чыдамдуу.
Hazel көлөкөнү сабырдуулук менен көтөрөт, бирок ал жарыктандырылган жерлерде жакшы өсүп, өсөт.
Табиятта фундук Россияда, Кавказда жана Крымда кездешет. Анын 10дон ашык түрү бар.
- Жалпы жаңгак
- Дарак сымал
- Ири
- Manchu
- Ар түрдүү
- Мүйүздүү
Tree hazel
Аюу жаңгак деген атты алган. Бийиктиги 20 метрге чейин, туурасы 8 метрге жеткен бак... Бадалдын кабыгы боз жана табакчаларда кабырчыктар. Ал өтө жай өсөт. Күзүндө жалбырактар саргайып кетет. Бак-дарактын мөмөлөрү кескин тилимдерге бөлүнөт. Бадал жөнөкөй эмес, кургакчылыкка чыдамдуу жана ар кандай климатка ылайыкташат.
Ломбард жаңгагы
Чоң ириңдүү бадал (Ломбард жаңгагы) узундугу 15 метрге чейин бозомук бутактары бар. Жалбырактары ири, тиштүү. Суукка чыдабайт. Көпчүлүк учурда Балканда өстүрүлөт.
Manchurian hazel
Бул көптөгөн бадалдуу бадал, баррелдин узундугу 3 метрден 7 метрге чейин... Тозоктун кабыгы күрөң, жалбырактары тегеректелген жана кочкул жашыл түскө ээ. Мөмөлөрү - узун сымал жаңгактар. Бада көлөкөгө чыдамдуу жана үшүккө чыдамдуу. Приморский жана Хабаровск аймактарында кездешет.
Түрдүү фундук
Бийиктиги 4 метрге чейин жеткен жыш бадал... Жалбырактардын түсү өзгөрөт. Жайкысын жашыл, жазында кызыл, күзүндө сары. Бадал жарыкты жакшы көрөт, көлөкөгө чыдайт, үшүккө чыдамдуу, кургакчылыкка чыдамдуу. Эрте түшүм бере баштайт. Уралда, Ыраакы Чыгышта жана Сибирде өсөт.
Мүйүздүү туман
Бийиктиги 3 метрге чейин өсөт. Жапжашыл таажы жана сүйрү сары жалбырактары бар... Ал мүйүзгө окшош мөмөдөн улам өз атын алган. Түндүк Америкада өсөт.
Фундуктун курамы жана артыкчылыктары
Фундук деп аталган фундук - жаңгактын түрлөрүнүн эң кеңири тараган жана сүйүктүүсү. Фундук баалуу жана даамдуу жаңгак деп эсептелет, нан жана сүт азыктарына караганда бир нече эсе аш болумдуу.
Фундуктун пайдалуу касиеттери, жогорку азыктык жана энергетикалык баалуулугу бар, витаминдер жана минералдар менен байытылган.
Мөмөнүн негизги бөлүгүн майлар, белоктун жана аминокислоталардын бештен бир бөлүгү түзөт. Жаңгактарда минералдардын саны өтө көп:
- Калий
- Фосфор
- Магний
- Натрий
- Жез
- Темир
Тизмеде көрсөтүлгөн бардык дарылык жана дарылык касиеттер организмди энергияга толтурат. Фундук майында жүрөк жана кан тамырларды коргой турган кислоталар бар. Организмдин өсүп-өнүгүшү үчүн жаңгак балдарга, ал эми карыларга ден-соолукту чыңдоо үчүн пайдалуу... Мындан тышкары, фундуктун курамында организмди тазалаган, токсиндерди кетирүүчү заттар бар. Витаминдер рак клеткаларынын пайда болушунун алдын алат. Дарылоо максатында жемиштер, жалбырактар, кабык, тамырлар колдонулат. Hazel - ич өткөк үчүн ич алдыруучу дары. Бактын кабыгынан алынган кайнатма варикоздук тамырларга дары болот.
Бышырууда фундукту кеңири колдонуу... Жаңгак ар кандай тамактарды жасоодо колдонулат жана бышырылган азыктарга кошулат.
Косметологияда Hazel негизиндеги препараттар колдонулат. Чачтын түшүшүнө каршы май жана жаңгак жалбырактарынын кайнатмасы колдонулат.
Бирок, пайдалуу заттар менен катар, каршы көрсөтмөлөр бар... Жаңгактарды чектелген өлчөмдө жеш керек, антпесе ал баш ооруга жана аллергиялык реакцияларга алып келет.
Бак отургузуу жана ага кам көрүү
Тазаны туура отургузуу менен, акысыз, күн нуру бар жерди тандашыңыз керек. Бак ар кандай топуракта жакшы өсөт, саздак жана кумдуу жерлерди жактырбайт... Отургузуудан мурун жаз келгенде көчөттөрдү суу баспаган жерди камдап коюу керек.
Күз отургузуу үчүн ыңгайлуу мезгил, бирок көчөттөрдү жаз айларында, апрелдин аягына чейин отургузсаңыз болот. Бактар кеминде беш метрге өскөндүктөн, алардын ортосундагы аралыкты эске алыңыз. Оруп-жыюу үчүн, чаңдашкан бадалдарды үч же андан көп отургузуу керек.
Бадалдын өзү жемиш бербей тургандыгын билүү өтө маанилүү.
Отургузуудан мурун жаш көчөттү сатып алышыңыз керек, аны токойдо казып алсаңыз болот. Көлөмү 80 х 80 см жана тереңдиги 80 см болгон күрөк менен казып тешик даярдаңыз... Гумус, жер семирткич кара топурак ар бир чуңкурга киргизилип, жер менен аралаштырылат. Көчөттөрдүн айланасында тешик пайда болуп, суу куюңуз. Андан кийин, жыгач үтүрү же чөп менен малалоо жүргүзүлөт.
Отургузгандан кийин жаш бадалды сугарып, отоо чөптөрдөн тазалап, жер семирткичтер менен азыктандырып, зыянкечтерге каршы дарылоо керек. Жаш бадалды отургузгандан кийин, айрыкча жай мезгилинде ысык аба ырайында топуракты жана сууну жумшартуу керек. Бойго жеткен дарак көп кам көрүүнү талап кылбайт, жакшы жемиш берүү үчүн аны бутоо керек. Сатып алууда көчөттөрдөн, көчөттөрдөн сак болуңуз, алар бир нече жылдан кийин жемиш берет, жаңгак көлөмү боюнча кичирээк... Hazel аралаш жана ийне жалбырактуу токойлордо, талаада, дарыялардын жээгинде өсөт. Hazel Россияда, Кавказда, Европада жана Приморский аймагында кеңири таралган.
Көбөйтүү жана өстүрүү эрежелери
Көбөйүү ыкмалары вегетативдик жана уруктуу. Көчөттөрдү өстүрүүдө үрөн ыкмасы колдонулат. Себүү үчүн бышкан жаңгактар алынып, сентябрь айында түшүм жыйналгандан кийин дароо себилет.
Сорттуу бадалдар вегетативдик жол менен көбөйөт:
- Катмарлар
- Rhizomes
- Эмдөөлөр
- Бадалдарды бөлүү менен
- Cuttings
Катмарлап көбөйтүүдө жаш бутактар бадалдан үзүлбөй, бүгүлүп, жерге тамырлашат. Жаш бүчүрлөрдү бере турган бүчүрлөргө зыян келтирбөө үчүн, бардыгы этияттык менен жасалышы керек.
Ризоманын өсүшү өсүмдүк көчөт отургузгандан кийин үчүнчү жылы пайда болот. Бир бадалда жүздөн ашык бүчүр пайда болуп, аларды көбөйтүү үчүн колдонушат. Бадалдын четиндеги үч жайкы ризоманы инкуба, күрөк же темир арка менен бөлүп алыңыз. Чырпыктардын тамырлары начар, алар бир тешикке отургузулат, ар бири 3 даана. Ал эми питомниктерде алар тамыр системасын бекемдөө үчүн 2 жылга жакын өсүшөт.
Hazel бадалды бөлүштүрүп көбөйөт... Жулунган бадал бир нече бөлүккө бөлүнөт, ошондо ар бир дүмүрдүн тамыры болот. Отургузгандан кийин, бадалдын жакшы жашап кетиши үчүн, мол сугаруу жүрөт. Үчүнчү жылы эле, мындай көчөттөр өз жемишин бере баштайт.
Кыйыштыруу жолу менен көбөйтүү, кесүү иштери күзүндө жыйналып, салкын жерде сакталат. Кесүү жазында жамбашта, жыртыкта же кабыктын артында жасалат. Кабыкты кыйыштыруу жакшы тамыр алат. Эмдөөлөр бакча лактары менен жайылып, фольга менен капталат. Бүчүр бүткөндөн кийин, пленка алынып салынат.
Hazel кесилген тамыры үйдүн ичинде жогорку нымдуулукта... 10 сантиметр узундуктагы көчөттөрдү кесип, астыңкы жалбырактарын алып салуу керек. Андан кийин, кум, чым, жер жана гумустун курамын даярдаңыз. Калемчелер пленканын астында нымдалган жери бар кутучаларга отургузулат. 3 жумадан кийин, тамырлар пайда болгондон кийин, пленка алынып салынат.
Түшүм жыйноо
Тазаны жыйноо үчүнчү жылы, бадал сентябрда жемиш бере баштаганда болот.
Мөмөнүн бышып жетилиши сары кабыкка ээ болуу жана төгүлүү менен аныкталат.
Бакты силккенде, түшө элек жаңгактарга бышканга чейин убакыт бериш керек. Бышып бүткөндөн кийин, жаңгактар адамга ылайыктуу эмес. Алар кургак жана желдетилген жерде бир азга кургап кетиши керек. Жаңгактарды аба өткөн каптарда сактоо сунушталат.... Оруп-жыюуда жер бадалдардын астында тебеленип, кийин жумшартылып, сугарылып, уруктандырылышы керек.
Оорулардын жана зыянкечтердин таасири
Оорулардын жана зыянкечтердин жана органдын ооруларынын таасири өтө сейрек кездешет. Көп бадал зыянкечтери бар:
- Aphid
- Калкан
- Weevil қоңузу
Зыянга учураган мөмө-жемиштерге курттар көп себилет. Кооптуу зыянкеч - бул чөп коңузу... Жаз келгенде жалбырактарды жейт, андан кийин жумурткалайт. Жаңгактын ичинде личинка пайда болот, ал бардык курамын кемирет. Зыянкечтерге каршы күрөшүүдө бадалдарды гүлдөгөндөн кийин хлорофостун же башка препараттардын эритмеси менен чачуу керек. Бактын жанындагы жалбырактарды жана бузулган жаңгактарды жок кылуу боюнча иш-чаралар жүргүзүлүүдө.
Бакча участокторунда бадал популярдуу болгону менен, жапжашыл жана кооз токой дарагы дагы деле сейрек кездешет. Бадалдын медицинада көптөгөн баалуулуктары бар, ал эми жыгач эмерек жана өнөр жай өндүрүшүндө өзгөчө мааниге ээ... Мындан тышкары, бадал ар кандай бакчада, айрыкча гүлдөгөн мезгилде сулуулуктун объектиси болуп саналат.